Umpasa atau Nasihat

Publicado  Senin, 07 Januari 2013

Keterangan Singkat


Umpasa dapat disamakan dengan pantun (kata pertama menerangkan kata yang berikutnya) namun sebenarnya umpasa adalah kata-kata berkat semacam doa agar diluluskan Tuhan hal-hal yang diucapkan. Setiap orang yang mengucapkan umpasa (kata-kata berkat) harus selalu meyakini dalam hatinya bahwa Tuhanlah yang menjadi sumber dan memberikan berkat-berkat tersebut.Penggunaan umpasa adalah tergantung kepada konteks kegiatan yang dilakukan, ada umpasa untuk orang menikah, ada umpasa untuk orang meninggal, ada umpasa untuk paradaton, dan yang lainnya.Umpasa-umpasa berikut kami kumpulkan dari berbagai sumber baik buku budaya batak, situs-situs batak di dunia maya, mailing list dan raja parhata di acara-acara adat. Kemudian umpasa-umpasa tersebut kami kelompokkan dan kami sajikan sesuai peruntukkannya.
Horas……..!!!


1. Umpasa Nasihat Orangtua
Budaya Batak – Kumpulan Umpasa
Poda do sibahen na sursuran;
Roha do sibahen dao ni partuturan.
Artinya:
Pelajaran-pelajaran yang diterimalah menentukan kepandaian seseorang dan hatilah yang menentukan batas-batas “partuturan”. Maksudnya : kemauan dan suka hati oranglah yang menentukan batas-batas “pertuturan” nya.
Habang pidong pua manjoloani sidaodao,
Sai mangunsisi do nasa tua sian jolma na so marpaho,
Sipalea natuatua na so umboto adat marbao.
Artinya:
Segala tuah akan menyisih (lari) dari orang yang tidak memperdulikan sopan santun dan yang tidak menghormati orang tua dan tidak tahu adat terhadap “bao”
Tinaba hau toras bahen sopo tu balian,
Na pantun marnatoras ingkon dapotan parsaulian,
Alai na tois marnatoras, olo ma i gomahon ni babiat.
Artinya:
Yang menghormati orang tuanya akan menerima kebahagiaan, tetapi yang durhaka terhadap orang tuanya mungkin akan diterkam harimau.
Asa tano porsea ma hatubuan ni marga marpaung
Asa tano porsea ma hatubuan ni marga manurung
Molo dang porsea hita tu amanta Debata saut ma hita maung aung
Alai molo porsea hita tu Debata dapot ma hita dame na sumurung
Hotang binebe nebe ma ninna hotang pulogos
Ai unang hamu mandele ai godang do tudos tudos
Artinya:
Jangan kamu putus asa karena banyak orang lainpun mengalami hal yang sama.

Pagulut lali tu asar ni tabuan
Ai unang hamu pagulut dohot marsalisih ala ni sidabuan
Artinya:
Jangan kalian berebutan/berselisih hanya karena ‘nafkah’/makanan.
Masiamin-aminan songon lampak ni gaol, masitungkol-tungkolan songon suhat di robean
Artinya:
Arti aslinya ialah berlapis-lapis seperti kulit pisang, saling topang-menopang bagaikan keladi di lembah yang curam. Sikap kegotongroyongan yang ditunjukkan masyarakat suku Batak sejak tempo dulu hingga sekarang merupakan wujud nyata dari solidaritas.
Ingkon sada songon daion aek, unang mardua songon daion tuak.
Artinya:
Makna dari umpama ini menuntut perlunya persatuan dan kesatuan dalam wujud nyata senasib dan sepenanggungan.
Aek godang tu aek laut, dos ni roha sibahen na saut.
Artinya:
Pengambilan keputusan (decision making) dalam masyarakat adat Batak yang berkaitan dengan demokrasi (baca: budaya)


2. Akka Umpasa Na Asing
Budaya Batak – Kumpulan Umpasa
Martahuak ma manuk di bungkulan ni ruma,
Horas ma hula-hulana,songoni nang akka boruna.
Simbora ma pulguk, pulguk di lage-lage,
Sai mora ma hita luhut, huhut horas jala gabe.
Hariara madungdung, pilo-pilo na maragar,
Sai tading ma na lungun, ro ma na jagar.
Sinuan bulu sibahen na las,
Tabahen uhum mambahen na horas.
Eme ni Simbolon parasaran ni si borok,
Sai horas-horas ma hita on laos Debata ma na marorot.
Sititik ma sigompa, golang-golang pangarahutna,
Tung so sadia pe naeng tarpatupa, sai anggiat ma godang pinasuna.
Pinasa ni Siantar godang rambu-rambuna,
Tung otik pe hatakki, sai godang ma pinasuna.
Tuat si puti, nakkok sideak,
Ia i na ummuli, ima ta pareak.
Aek godang tu aek laut,
Dos ni roha sibaen na saut.
Napuran tano-tano rangging marsiranggongan,
Badan ta i padao-dao, tondita i marsigomgoman
Marmutik tabu-tabu mandompakhon mataniari,
Sai hot ma di hamu akka pasu-pasu, laho marhajophon akka na sinari.
Bona ni pinasa, hasakkotan ni jomuran,
Tung aha pe dijama hamu, sai tong ma dalan ni pasu-pasu.
Mandurung di aek Sihoru-horu, manjala di aek Sigura-gura
Udur ma hamu jala leleng mangolu, hipas matua sonang sora mahua.
Dolok ni Simalungun, tu dolok ni Simamora
Salpu ma sian hamu na lungun, sai hatop ma ro si las ni roha.


3. Umpasa Mangampu
Budaya Batak – Kumpulan Umpasa
Bulung ni Taen tu bulung ni Tulan
Ba molo tarbahen, sai topot hamu hami sahali sabulan,
Molo so boi bulung ni tulan, pinomat bulung ni salaon
Ba molo so boi sahali sabulan, pinomat sahali sataon.
Ni durung si Tuma laos dapot Pora-pora
Molo mamasu-masu hula-hula mangido sian Tuhan,
Napogos hian iba, boi do gabe mamora.
Songgop si Ruba-ruba tu dakka ni Hapadan,
Angka pasu-pasu na ni lehon muna,
Sai dijangkon tondi ma dohot badan.
Mardakka Jabi-jabi, marbulung ia si Tulan
Angka pasu-pasu na pinasahat muna,
Sai sude mai dipasaut Tuhan.
Naung sampulu sada, jumadi sampulu tolu,
Angka pasu-pasu pinasahat muna,
Sai anggiatma padenggan ngolu-ngolu.
Naung sapulu pitu, jumadi sapulu ualu,
Angka pasu-pasu pinasat muna hula-hula nami,
Diampu hami ma di tonga jabu.
Turtu ninna anduhur, tio ninna lote,
Angka pasu-pasu pinasahat muna,
Sai unang ma muba, unang mose.
Habang pidong sibigo, paihut-ihut bulan,
Saluhut angka na tapangido, sai tibu ma dipasaut Tuhan.
Obuk do jambulan, nidandan ni boru Samara
Pasu-pasu na mardongan tangiang sian hula-hula,
Mambahen marsundut-sundut soada mara.
Tinapu bulung nisabi, baen lompan ni pangula
Sahat ma pasu-pasu na nilehon muna i tu hami,
Sai horas ma nang hamu hula-hula.
Suman tu aek natio do hamu, riong-riong di pinggan pasu,
Hula-hula nabasa do hamu, na girgir mamasu-masu.


4. Umpasa Tu Na Baru Marbagas
Budaya Batak – Kumpulan Umpasa
Dakka ni arirang, peak di tonga onan,
Badan muna naso jadi sirang, tondi mu marsigomgoman
Giring-giring ma tu gosta-gosta, tu boras ni sikkoru,
Sai tibu ma hamu mangiring-iring, huhut mangompa-ompa anak dohot boru.
Rimbur ni Pakkat tu rimbur ni Hotang,
Sai tudia pe hamu mangalakka, sai tusima hamu dapot pansamotan.
Dekke ni sale-sale, dengke ni Simamora,
Tamba ni nagabe, sai tibu ma hamu mamora.
Sahat-sahat ni solu, sahat ma tu labuan,
Sahat ma hamu leleng mangolu, jala sai di dongani Tuhan.
Sahat solu, sahat di parbinsar ni ari,
Leleng ma hamu mangolu jala di iring-iring Tuhan ganup ari.
Mangula ma pangula, dipasae duhut-duhut
Molo burju marhula-hula, dipadao mara marsundut-sundut
Ruma ijuk tu ruma gorga,
Sai tubu ma anakmuna na bisuk dohot borumuna na lambok marroha
Anian ma pagabe tumundalhon sitodoan,
Arimu ma gabe molo marsipaolo-oloan.
Gadu-gadu ni Silindung, tu gadu-gadu ni Sipoholon,
Sai tubu ma anakmuna 17 dohot borumuna 16.
Andor hadukka ma patogu-togu lombu,
Sai sarimatua ma hamu sahat tu na patogu-togu pahoppu.


5. Umpasa Manjalo Tintin Marangkup
Budaya Batak – Kumpulan Umpasa
Bulung namartampuk, bulung ni simarlasuna;
Nunga hujalo hami tintin marangkup, dohonon ma hata pasu-pasuna
Hot pe jabu i, tong doi margulang-gulang
Sian dia pe mangalap boru bere i, tong doi boru ni Tulang.
Sai tong doi lubang nangpe dihukkupi rere,
Sai tong doi boru ni Tulang, manang boru ni ise pei dialap bere.
Amak do rere, dakka do dupang,
Anak do bere, Amang do Tulang.
Asing do huta Hullang, asing muse do huta Gunung Tua,
Asing do molo tulang, asing muse do molo gabe dung simatua.


6. Umpasa Ni Naposo Bulung
Budaya Batak – Kumpulan Umpasa
Torop do bittang di langit, si gara ni api sada do
Torop do si boru nauli, tinodo ni rohakku holan ho do.
Banyak bintang di langit, hanya satu yang paling terang,
Banyak gadis yang cantik, pujaan hatiku cuma dikau seorang
Jolo tiniktik sanggar laho bahenon huru-huruan,
Jolo sinukkun marga asa binoto partuturan.
Tudia ma luluon da goreng-goreng bahen soban,
Tudia ma luluon da boru Tobing bahen dongan.
Tudia ma luluon da dakka-dakka bahen soban,
Tudia ma luluon da boru Silaban bahen dongan.
Manuk ni pealangge hotek-hotek laho marpira
Sirang na mar ale-ale, lobianan matean ina.
Silaklak ni dandorung tu dakka ni sila-sila,
Ndang iba jumonok-jonok tu naso oroan niba.
Metmet dope sikkoru da nungga dihandang-handangi,
Metmet dope si boru da nungga ditandang-tandangi.
Torop do bittang di langit, si gara ni api sada do
Torop do si boru nauli, tinodo ni rohakku holoan ho do
Rabba na poso, ndang piga tubuan lata
Hami na poso, ndang piga na umboto hata


7. Angka Umpasa Sidohonan Di Tingki Na Mangulosi Penganten
Budaya Batak – Kumpulan Umpasa
Opatopat do i sasitel asa lengkap
i ma na sumintahon:
- Asa hot parsaripeon i.
- Asa gabe.
- Asa sahat sintasinta i.
- Asa denggan pansarian.
Di ginjang do arirang, di toru panggonggoman;
Badanmuna ma na so sirang, tondimuna sai masigonggoman.
Giringgiring ma gostagosta, tu boras ni Singkoru
Sai tibu ma hamu mangiring-iring tibu mangompaompa angka anak dohot boru.
Rimbur ni pangkat matu rimbur ni hotang;
Tung aha pe dijama hamu, sai i ma parohon pansamotan.
Sahat sahat ni solu sahat ma tu bontean;
Sahat ma hamu leleng mangolu, sahat tu panggabean.
Mandurung di Aek Natolu manjala di Siguragura;
Rap leleng ma hamu mangolu, sahat tu na saur matua.


8. Hata Umpasa Ni Dongan Sahuta Sibagi Olop-Olop
Budaya Batak – Kumpulan Umpasa
Balintang ma pagabe tumandangkon sitadoan
Saut ma angka ianakkonta i gabe ai nunga sude hita marlas ni roha.
Aek Siurukuruk silanlan aek Toba;
Ndang adong be na marungutungut, nungga sude hita marlas ni roha.
Bintang ma na rumiris tu ombun na sumorop, toho di rondang ni bulan;
Anak pe antong di nasida sai riris, boru pe torop, angka sioloi Tuhan.
Simbora gukguk rarak diatas amak.
Mamora ma hita luhut, torop ma boru dohot anak.


9. Hata Umpasa Ni Parboru Di Na Mangulosi Helana Dohot Boruna
Budaya Batak – Kumpulan Umpasa
Di ginjang ma ia arirang, di toru ia panggonggoman;
Badanmuna ma na so ra sirang, tondimuna sai masigomgoman.
Tangki jala ualang galinggang jala garege;
Sai tubu ma dihamu angka anak partahi jala ulubalang dohot angka boru na mora jala pareme.
Eme sitambatua parlinggoman ni siborok;
Sai dilehon Amanta Debata ma di hamu tua, jala sai tongtong ma hamu diparorot.
Sahatsahat ni solu sahat ma tu Tigaras;
Saur ma hamu leleng mangolu gabe jala horas.
Aek sihoruhoru tu sampuran Siguragura;
Rap leleng ma amu mangolou, gabe jala sarimatua.
Binsar ma ni ari, poltak mata ni bulan;
Sai tubu ma di hamu angka boru na malo mansari
Dohot angka anak na gabe panungkunan.


10. Hata Umpasa Ni Parboru Di Tingki Mangulosi Ama Ni Hela
Budaya Batak – Kumpulan Umpasa
Dolok ni Purbatua donok tu Siborotan;
Sai saur ma hamu sarimatua jala tiur nang pansamotan.
Tubu ma tambinsu di toru ni pinasa;
Sai torop ma tubu di hamu angka pahompu na bisuk huhut na uli basa.
Hau simartolu ditombak ni Panamparan;
Sai leleng ma hamu mangolu dihaliangi angka pomparan.
Eme na marbiur dilambung ni hariara;
Sai matorop ma pomparanmuna jala maribur huhut matakkang jala manjuara.


11. Umpasa Dohot Hata Pasupasu Sian Parboru Dina Pasahat Ulos Tu Natoras Boru Ni Hela
Budaya Batak – Kumpulan Umpasa
Ramba poso dope ito parumaenmi na so tubuan lata;
Halak na poso dope parumaenmi, na so umboto agiaha.
Marmutik ma lasiak dompak mata ni ari.
Malo ma ho ito manganju parumaenmi, arian nang bodari.
Andor halumpang ma togutogu ni lombu;
Sai saur matua ma itongku pariringiring panompu.


12. Angka Umpasa Di Na Marunjuk
Budaya Batak – Kumpulan Umpasa
Di tingki na Marunjuk sude do angka umpasa na di na Marhata Sinamot boi dohonon alai angka on ma tambana.
TULANG NI HELA
Bulung na matampuk, bulung ni si marlasuna;
Nungga hulajo jambar tintin marangkup, dohonon ma hata pasupasuna.
Hot pe jabui sai tong do i margulanggulang;
Tung sian dia pe mangalap boru bere i, sai hot do i boru ni tulang.
Sai tong do i lubang nang pe dihungkupi rere;
Sai hot do i boru ni tulang manang na boru ni ise pe dialap bere.
Laklak ma diginjang pintu singkoru ginolomgolom;;
Sai maranak ma nasida sampulu pitu, marboru sampulu onom.
Urat ni nangka ma tu urat ni hotang;
Tu dia pe nasida  mangalangka ba sai disi ma nasida dapotan.


13. Angka Umpasa di Na Marhusip
Budaya Batak – Kumpulan Umpasa
PARBORU:
Buruk-buruk ni durung, parasaran ni sioto;
Bangkona do manungkun, molo so binoto.
Danggur ma danggur barat toho tu duhutduhut di toru ni singkoru;
Nunga bosur hami mangan indahan na las sagat marlompan juhut, ba hatai paboa namu ma raja ni boru.
Sande sige tu oungkulan ni sopo;
Bangkona do manise molo so binoto.
Dia ma nuaeng langkatna, dia unokna
Dia ma nuaeng hatana, dia nidokna.
Bagot na marhalto ma na tubu di robean;
Horas ma hami na manganhon sai martambaa sinadongan di hamu ma mangalean
Tubu simarhorahora ditopi ni tapian;
Sai ro ma tu hamu silas ni roha tiur nang pansarian.
Bona ni aek puli di dolok Sitapongan;
Sai tubu ma di hamu angka na uli, jala sai dor ma nang pangomoan.
Inganan ni puli di hauma salenggam
Sai marangkup do na uli mardongan do na denggan.
Ranting ni bulu duri jait masijaotan;
Angkup ni hata na uli dia ma sitaringotan.
Pat ni gaja ma tu pat ni hora
Pahompu ni raja do hamu jala anak ni na mora.
Tubu bagot di robean, tubu palia di lambung huta;
Tarbarita do ompumu parompon sisegean jala parpinahan pitu rura.
Barita ni lampedang mardangka bulung bira;
Barita ni hamoraon muna tarbege do ro didia.
Pitu do nang lilinami paualu ugianami;
Na uli do nang nipinami, ai gohanmuna ma nuaeng hajutnami.
Songgop sirubaruba tu dangka ni ansosoit;
Anggo tu hulahula ndang boi iba marholit.
Tombak di dolokdolok hatubuan ni sugasuga;
Na mandanggurhon tu dolok do na mangelohon tu hulahula.
Nidurung situma laos dapot porapora;
Molo buas iba tu hulahula, na pogos hian iba ingkon gabe mamora.
Tubu hau toras di dolok ni Stapongan;
Ingkon gabe do hita jala horas molo masipaololoan.
Duruduru ni huta panuanan ni salaon;
Pangidoan ni hulahula, dae ddo i juaon.

PARANAK:
Godang sibutongbutong, otik sipir ni tondi;
Tung so sadia pe na hupatupa hami, sai pamurna ma i tu pamatang saudara tu bohi.
Habang pidong halohalo, didongani sitapitapi
Las ma rohamu manjalo, i dope na tarpatupa hami.
Sititi ma sihompa golanggolang pangarahutna
Tung otik pe na hupatupa sai godang ma pinasuna.
Bulung ni dapdap langkop;
Ba i dope na adong, ba i ma taparhajop.
Pitu lilinami paulau jugianami;
Na uli do nipinami ai di jangkon borumuna do anak nami.
Sapala na mardalani unang ma olat ni Sigalangan.
Sapala naung mangoloi borumuna unang ma diparalangalangan
Sai jalo hamu ma anaknami dongan ni borumnuna sapanganan.
Inganan masibulu dolok ni Sitapongan;
Barani pe hami manjumpai hamu ndada ala godang ni sinadongan.
Barita ni lampedang, mardangka bulung bira;
Barita ni burjumu marboru, tarbege do ro didia.
Amporik marlipik onggang marbabang;
Gabe do parboli na otik gabe do nang parboli na godang.
Aek godang do aek laut;
Dos ni roha do sibahen na saut.
Balintang ma pagabe tumundalhon sitadoan;
Arinta ma gabe molo masipaolooloan.
Madekdek ansosoit tongon tu tarumbara;
Unang dok hamu hami parholi, silehonon do soada.
Niluluan tandok dapot parindahanan;
Tolap pamangan do nian mandok, alai ndang tuk jamaon ni tangan.
Sai tu ginjang ninna porda, sai tu toru do pambarbaran;
Sai naeng mamora do nian dipangido roha, hape sai hapogoson do dilehon sibaran.
Tubu antaladan jonok tutadatada;
Hansit do rajanami tangan, mandanggurhon na so ada.
Tombak sulusulu parasaran ni haluang.
Hulahula na bas do hamu na so mohop mida uang.

SIAN DONGAN SAHUTA:
Sambilan tartondong dapotan ampapaluan;
Asa denggan martondong uang masipamaluan.
Lubuk Siguragura denggan do panjalanan;
Molo mangido hulahula, olat ni na tarbahen ba tinambaan.
Sinuan bulu sibahen na las;
Sinuan partuturan sibahen na horas.
Dolok ni pangaloan hatubuan ni hau toras;
Na masipaolooloan do mambahen gabe jala horas.
Marasar ma binsusur di ramba di robean;
Asa denggan martutur, naeng ma masipaunean.
Tuat siputi nangkok sideak;
Ia i na umuli, ima tapareak.

0 komentar: